Gezocht: methode voor informatiemodellering volgens
informatierelativiteitstheorie
Jan van Til
Ach,
u kent het wel. Wat iets betekent hangt sterk af van de situatie waarin u het
tegenkomt. Zo kan muis verwijzen naar een viervoetertje, naar een computerapparaatje,
naar een deel van uw hand en ook wel naar een (wat) grijs/saai persoon.
Als mensen onder elkaar kunnen we ‘de boel’ qua betekenissen heel aardig uit
elkaar houden. En in een voorkomend geval vragen we gewoon: “Hoe bedoelt u?”
Met wat extra uitleg komen we er dan samen wel uit.
Betekenis van informatie is, iets formeler gezegd: situationeel. Wat we
eigenlijk allang wisten, is ons via wetenschap – zo’n halve eeuw terug alweer –
vanuit o.a. sociale psychologie aangetoond. Met Einstein in de buurt zouden we
het maar zo kunnen hebben over de relativiteit van betekenis van informatie.
Tot
zover deze uiterst summiere inleiding op, zeg maar even,
informatierelativiteitstheorie. Laten we onze bespiegeling vervolgen en
denkstap naar methoden voor informatiemodellering zetten. Om maar gelijk met de
deur in huis te vallen: Kent u een methode die om kan gaan met de voor ons,
mensen, zo doodgewone informatierelativiteit? Anders gezegd, kent u een methode
voor informatiemodellering die informatie van situationeel verschillende
betekenis ordelijk samenhangend in één model weet te vatten?
Wat
de zin daarvan is, vraagt u?
Goed.
Laat ik beginnen met toe te geven dat informatiemodellering per aparte
(probleem)situatie Common Practice is. En, klopt, per strikt aparte
(probleem)situatie is betekenis van informatie niet problematisch – ook niet
volgens de informatierelativiteitstheorie (zie hierboven). Het overgrote deel
van de methoden voor informatiemodellering blijkt (dan ook) prima te kunnen
voorzien in modellen-annex-betekenissen-per-aparte-situatie. Taalspel a la
Wittgenstein. Op de schaal (bereik) van de enkele, strikt aparte toepassing is
zo’n methode voor informatiemodellering wel aan de maat.
Serieuze
problemen ontstaan wanneer dergelijke strikt aparte modellen annex toepassingen
samen moeten gaan werken. Op die al wat ruimere schaal is interoperabiliteit
domweg geboden. Op die schaal lopen meerdere taalspelen door elkaar en moeten
betekenissen onderling zijn afgestemd opdat… opdat de menselijke gebruikers van
al die onderscheiden toepassingen er werkelijk zinvol mee zijn ondersteund. En
precies daar, al vanaf die wat ruimere schaal, de schaal van samenwerkende
toepassingen… daar reiken gangbare methoden voor informatiemodellering niet ver
genoeg en grijpen we ermee… mis.
Inmiddels
staat onze wereld afgeladen vol met aparte èn onderling veelvuldig gekoppelde
toepassingen. Met serieuze problemen – zeg ook maar. Onze traditionele
maatschappij veranderde in slechts enkele decennia tijd in full blown
informatiemaatschappij. En daarmee groeide het vereiste bereik voor
informatieverkeer reëel door tot maar liefst maatschappelijke (en zelfs
wereldwijde) schaal. En daar, op die maatschappelijke schaal, kunnen we met
gangbare methoden voor informatiemodellering al helemaal niets meer beginnen.
Nee, om informatieverkeer op maatschappelijks schaal betekenisvol te kunnen
modelleren (en via toepassingen te faciliteren)… móet informatie volgens vele
reëel verschillende situaties ordelijk samenhangend, stelselmatig zeg ook maar,
in kaart kunnen worden gebracht.
Kent
U een methode voor informatiemodellering die informatie van situationeel
verschillende betekenis ordelijk samenhangend in één model samen weet te
brengen? Een modelleringsmethode die zowel overeenkomsten als verschillen in
betekenis van informatie in één klap samen in kaart brengt – zonder dat ‘de
boel’ door elkaar loopt?
Maart
2012, 2012 © Jan van Til
Noot: Voor zover auteur van deze
column weet… bestaat er één methode voor stelselmatige informatiemodellering: Metapattern.