Vuistregels voor stelselmatig modelleren
Jan van Til
Kent u het rapport Praktijkmodellering
van het begrip werkgever? Het verscheen in december 2009 en kwam in
opdracht van het Forum Standaardisatie
tot stand. Waar ik nu in het bijzonder op wil wijzen is bijlage B van dat
rapport (vanaf p.15). Daarin komen diverse vuistregels
voor stelselmatig modelleren aan de orde.
Bijlage B modelleert
stapsgewijs een Contextueel Semantisch Diagram (CSD) rondom het
werkgeversbegrip in de loonaangifteketen. Daarbij
passeren genoemde vuistregels gaandeweg de revue.
Stelselmatig modelleren wijkt
sterk af van traditioneel modelleren. En precies om die reden besteedt het
eerste deel van bijlage B aandacht aan deze bijzondere, stelselmatige manier
van kijken die eraan ten grondslag ligt.
De traditionele aanpak werkt
doorgaans prima op de schaal van de enkele, losse applicatie waarbij veelal
vanuit één situatie, één context wordt gedacht en gewerkt. Op (wat) grotere
schaal – in ketens en netwerken, zowel intern als extern de eigen organisatie,
levert die aanpak al vrij snel problemen op omdat werksituaties dan in hun
onderlinge samenhang tellen en meerdere perspectieven tegelijkertijd om reële
erkenning vragen.
De stelselmatige aanpak ziet
in dat de waarde van de traditionele aanpak beperkt is. Om die reden verlaat de
stelselmatige aanpak de “mono-contextuele” zienswijze
en stapt over op een “multi-contextuele” benadering.
In hedendaagse dynamiek wensen gevarieerde en variërende partijen effectief en
efficiënt met elkaar samen te werken – elk vanuit het eigen perspectief, vanuit
de eigen veranderlijke werksituaties. De stelselmatige aanpak levert de extra
voorzieningen om zowel eigenheid als gezamenlijkheid in één model onder te
brengen.
Volgens traditionele aanpak
worden verwante betekenissen op voorhand geordend en vastgelegd volgens een
bepaalde – als het goed is (!): homogene
– hiërarchie met (in OO terminologie uitgedrukt) super-/subklassen. Per
homogene hiërarchie geldt (uiteraard) één enkelvoudig criterium voor
verbijzondering en veralgemenisering (p.17).
De stelselmatige aanpak
erkent de kracht van homogene hiërarchie voluit, maar ziet ook in dat
hedendaagse werkelijkheid tegelijk veel ingewikkelder is en zich daarom slechts
beperkt via homogene hiërarchieën laat modelleren.
De traditionele aanpak werkt
op basis van op voorhand vastgestelde, absolute definities van betekenis van
informatie. De stelselmatige aanpak ziet in dat die basis… “irreëel” is:
betekenis hangt af van het gekozen perspectief en is daarmee door en door
situationeel. Om die reden dient betekenis dan ook per afzonderlijk perspectief
in dat ene model haar vaste plaats te krijgen.
Dan nu, in het kort – als een
soort teaser, een tweetal in het oog springende
vuistregels.
1. Maak èlke
schakel expliciet.
Bij traditionele modellering
blijft de instantie om wie het model draait… impliciet. Volgens de
stelselmatige aanpak verschijnt die instantie echter expliciet – als een
schakel in multi-contextuele setting – in het model;
samen met de andere instanties. En tussen instanties kunnen allerhande relaties
bestaan. Daar waar, het is maar een voorbeeld, A als afnemer telt van B, telt B
als leverancier van A. Enzovoort. Op die manier kan elke instantie haar eigen
karakteristieke positie in het ene model innemen door simultaan tal van
gevarieerde en variërende relaties te onderhouden met wie dan ook maar in al
zijn keten(s) en/of netwerk(en).
2. Werk van buiten naar
binnen.
De traditionele aanpak staat
een precieze afbakening van het werkterrein voor, gevolgd door gedetailleerde
analyse en modellering binnen de eigen lijnen. De stelselmatige aanpak neemt
haar vertrekpunt echter in de vaak zo gevarieerde en ook variërende relaties
met de omgeving (andere schakels) waarin het werkterrein in kwestie is
‘ingeschakeld’. Die verbanden sturen de analyse sterk. Praktisch bruikbare
analyse annex modellering van het afgebakende werkterrein is daarom enorm
gebaat bij adequate synthese vanuit diverse, ruime(re) perspectieven
(schakelingen).
Waar volgens de traditionele
aanpak “werkgever” gemakkelijk als het vertrekpunt voor modellering telt, komt
diezelfde werkgever bij stelselmatige modellering (pas) ergens onderweg aan de
orde – ingebed in expliciet bepaalde context.
Meer vuistregels voor
stelselmatig modelleren vindt u in bijlage
B. Warm aanbevolen –beslist de moeite waard!
Wie zijn/haar business strikt
vanuit het eigen perspectief ziet, ervaart de nieuwe, stelselmatige aanpak als
een nodeloze omweg. Maar wie zichzelf opvat als moderne schakel in dynamische
keten(s)/netwerk(en), ziet dat de stelselmatige aanpak verrijkend invulling
geeft aan zijn/haar belangen: effectieve en efficiënte samenwerking met andere
schakels in alle keten(s)/netwerk(en) waarvan hij/zij deel uitmaakt.
Mei
2010, 2010 © Jan van Til
Voorgaande
tekst is eveneens gepubliceerd op mijn blog “Informatiekundig bekeken”.